تجارت نفت رودروی حفظ محیط زیست

چند هفته قبل از نشست جهانی در مورد حفظ محیط زیست در شهر کپنهاگ، "انجمن توسعه و محیط زیست کشورهای عربی"، (AFED) در شهر بیروت گزارشی مفصل درباره پیامدهای گرم شدن زمین و اثرات آن در کشورهای عربی منتشر کرد. نتایج این گزارش نگران کننده‌ است. کشورهای خاور نزدیک و شمال آفریقا جزو مناطقی از جهان هستند که تحت شدیدترین عواقب تغییرات اقلیمی قرار دارند. این گزارش به عدم آمادگی جهان عرب به این تغییرات نیز اشاره می‌کند.

به گفته‌ی نجیب سعب، مدیر"انجمن توسعه و محیط زیست کشورهای عربی"، پیامدهای این تغییرات آب و هوایی، بسیار مهیب خواهند بود، به طوری که در طی این تغییرات، تامین آب و مواد غذایی و همچنین بخش توریسم به عنوان یک منبع درآمد، در خطر هستند. وی می‌افزاید که تحقیقی از دانشگاه بوستون در ایالات متحده آمریکا نشان می‌دهد که بالا آمدن سطح دریا به میزان یک متر، منطقه‌ای به وسعت چهار برابر کشور لبنان را زیر آب می‌برد.

گرم شدن زمین و رکود کشاورزی

محمد الرای، استاد دانشگاه اسکندریه، که در این تحقیقات شرکت کرده است، پژوهش خود را بر روی تاثیرات تغییر آب و هوا در مناطق ساحلی متمرکز کرده است. مناطق ساحلی دریای مدیترانه و خلیج فارس دارای جمعیت بالایی هستند و از این مناطق به شدت برای کشاورزی بهره‌برداری می‌شود. دلتای رود نیل در مصر بیشتر از تمام این مناطق دچار مشکل است. این دانشمند مصری حدس می‌زند که در آنجا بیش از ۱۲ درصد مناطق حاصل‌خیز در خطر از بین رفتن هستند. محمد الرای می‌گوید: «دلتای نیل زیر سطح دریاست و مدام در حا‌ل فرو رفتن است. اما ما برای این تحولات آماده نیستیم و بررسی‌های دقیق نیز انجام نمی‌دهیم، افراد متخصص و نهادهای مسئول هم نداریم!» وی می‌افزاید: «ما سریعا احتیاج به مرکزی داریم که داده‌ها را ذخیره و تجزیه و تحلیل کند.»

به‌دلیل آنکه كشاورزی در مناطق عربی به باران مداوم وابسته است، گرم شدن زمین و باران نامتداول حاصل از آن، نیاز این مناطق به آبیاری را زیاد می‌کند و به همین دلیل اقتصاد کشاورزی در خطر است. امروزه کشورهای خاور نزدیک و شما‌ل آفریقا بیش از ۵۰ درصد مواد غذایی خود را از کشورهای دیگر وارد می‌کنند. در دهه‌های آینده انتظار می‌رود که تولید مواد غذایی در این کشورها تا حدود ۵۰ درصد کاهش یابد.

درسا‌ل ۲۰۰۷ وزرای محیط زیست کشورهای عربی خود را موظف دانستند که با طرح‌های منطقه‌ای و کشوری با عواقب تغییرات آب و هوا مبارزه کنند. در برخی از کشورها مثل تونس، مراکش و الجزائر امروزه پروژه‌هایی برای تبدیل انرژی باد و خورشیدی به برق در حال اجرا هستند. حتی شهر ابوظبی در حا‌ل تبدیل شدن به اولین شهر عاری از دی‌اکسید کربن است. اما باوجود این مثال‌ها، نباید از یاد برد که تصمیم گیرندگان کشورهای عربی اقدامات کمی برا ی مبارزه با تغییرات اقلیمی انجام داده‌اند.

تجارت نفت در مقابل حفظ محیط زیست

بدین وسیله فراموشی سیاستمداران، مقابل نگرانی‌های مردم در این منطقه قرار دارد. این نتیجه‌ی یک همه پرسی است که به سفارش AFED انجام شده است. نجیب سعب در این‌باره می‌گوید: «مهمترین نتیجه‌ی همه‌پرسی این است که عرب‌ها به مسئله‌ی تغییرات اقلیمی آگاه هستند. ۹۵ درصد افرادی که در این همه‌پرسی شرکت کردند، می‌گویند که در این‌باره اطلاع دارند. ۹۳ درصد آنان نیز اعتقاد دارند که این پدیده کشورهای آنها را تهدید می‌کند.» وی در رابطه با نقش دولت می‌افزاید: «تنها ۳۰ درصد آنان عقیده دارند که دولت‌ها اقدامات لازم را برای مبارزه با تغییرات اقلیمی انجام می‌دهند. این همه‌پرسی به ما برای پیدا کردن نقاط ضعف هوشیاری جامعه نسبت به محیط زیست کمک خواهد کرد. ما همچنین می‌توانیم از طریق این نتایج به دولت فشار بیاوریم.»

اما موضع‌گیری کشورهای عربی در نشست کپنهاگ، فوریت این نتایج را نشان نمی‌دهد. اهداف کشورهای صادرکننده‌ی نفت، موضع‌گیری کشورهای عربی را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد. به همین خاطر نهادهای غیردولتی عربی از سیاست عربستان سعودی انتقاد می‌کنند. یکی از این فعالان وائل حمایدان است که می‌گوید: «برخی از کشورهای صادرکننده‌ی نفت، بخصوص عربستان سعودی، مبارزه با تغییرات اقلیمی را به عنوان تهدیدی برای تجارت نفتی خود می‌دانند. به همین دلیل آنها سعی می‌کنند که در راه مذاکرات مربوط به مسائل اقلیمی سنگ بیندازند و موجب تاخیر آنها شوند». این فعا‌ل محیط زیست می‌افزاید: «نکته‌ی مهم دیگر این است که آنها خواستار جبران ضررهای خود در عرصه تجارت نفتی و مخالف هر گونه کاهش تولید نفت هستند.»