مرگ صدها کارگر در جریان آماده‌سازی جام جهانی قطر، داستانی بی‌پایان‌

انتقاد از وضعیت و شرایط بد کارگران در قطر که سرگرم آماده‌سازی این کشور برای برگزاری جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ هستند، به داستانی پایان ناپذیر بدل شده است. سازمان عفو بین‌الملل در تازه‌ترین گزارش خود در این باره به مرگ صد‌ها کارگر در سال ۲۰۱۴ اشاره کرده که در حین آماده‌سازی قطر برای این مسابقات جان خود را از دست داده‌اند.

عفو بین‌الملل در این راستا بار دیگر از قطر انتقاد کرد و در گزارش خود متذکر شد که این کشور بر خلاف وعده‌هایی چندین‌ باره‌ای که داده بوده، باز هم موفق به اصلاح وضعیت کاری و بهبود شرایط کارگران نشده است. این کارگران بیش از همه برای احداث بناهای مربوط به جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ به کار گرفته می‌شوند.

در گزارش سازمان عفو بین‌الملل که روز چهارشنبه (۲۰ مه / ۳۰ اردیبهشت) انتشار یافته به موارد گوناگون پرداخته و از آن‌ها انتقاد شده است. از جمله این موارد سیستم "کفاله" یا "قانون اسپانسر‌ها" است که سدی در راه خروج کارگردان از این کشور محسوب می‌شود.

قانون مزبور کارگران مهاجر را موظف می‌کند که در صورت ترک قطر یا تغییر کار خود اجازه‌نامه‌ای از کارفرمای خود ارائه دهند. به گفته‌ی مسئولان عفو بین‌الملل این امر سبب می‌شود که کارگرانی که در قطر مورد سوءاستفاده و استثمار قرار گرفته‌اند، به‌راحتی امکان خروج از این کشور را نداشته باشد و به کار اجباری وادار شوند. این نهاد حقوق بشری بار دیگر مقامات قطر را به لغو این قانون فراخواند.

سازمان عفو بین‌الملل مدت‌ها پیش فهرستی از اصلاحات لازم برای بهبود وضعیت و شرایط کارگران خارجی در قطر به مقامات این کشور ارائه کرده بود، اما در تازه‌ترین گزارش سازمان مزبور نیز از ناموفق‌بودن اقدامات قطری‌ها سخن رفته است. مصطفی قدری، یکی از پژوهشگران عفو بین‌الملل روز پنجشنبه (۲۱ مه) به خبرگزاری آلمان گفت که "علیرغم وعده‌ها نمی‌توان در عمل تغییر و اصلاحات محسوسی در این راستا مشاهده کرد".

پرداخت‌ها و محدودیت‌ها در تغییر کارفرمایان دیگر مواردی است که سازمان عفو بین‌الملل در تازه‌ترین گزارش خود همانند گزارش‌های پیشین به آنها اشاره کرده است. این‌ها نیز از جمله وعده‌هایی برای بهبود است که به گفته دست‌اندرکاران این سازمان حقوق بشری، قطر آنها را عملی نکرده است.

سازمان عفو بین‌الملل در سال ۲۰۱۴ نیز با انتشار گزارشی در مورد استثمار کارگران ساختمانی در قطر انتقاد کرده و متذکر شده بود که صاحبان و کارفرمایان صنایع ساختمانی کارگران خارجی را "در حکم حیوانات" تلقی می‌کنند.

وضعیت امنیتی این کارگران از دیگر مسایل بسیار بحث‌برانگیز است. به گفته سازمان عفو بین‌الملل در سال ۲۰۱۴ میلادی، ۴۴۱ کارگر خارجی، از هند و نپال، دو کشوری که بیشترین شمار کارگران خارجی از آنها در قطر مشغول به کار هستند، حین آماده‌سازی تاسیسات و تجهیزات جام جهانی جان خود را از دست داده‌اند.

به این ترتیب شمار کارگرانی که جان خود را در قطر در ارتباط با احداث بنا‌های مربوط به جام جهانی ۲۰۲۲ از دست داده‌اند، همچنان رو به افزایش است. سازمان عفو بین‌الملل در نوامبر سال ۲۰۱۴ نیز با انتشار گزارشی در مورد استثمار کارگران ساختمانی در قطر انتقاد کرده و متذکر شده بود که صاحبان و کارفرمایان صنایع ساختمانی کارگران خارجی را "در حکم حیوانات" تلقی می‌کنند.

نهادهای حقوق بشری تا کنون بارها از وضعیت مسکونی اسف‌بار کارگران مهاجر در قطر انتقاد کرده‌اند. محل اسکان کارگران در اغلب موارد غیربهداشتی بوده و بسیار بیش از گنجایش آن پر می‌شود. نشریه‌ی گاردین در سال گذشته در مقاله‌ای وضعیت کارگر خارجی در قطر را "بردگی مدرن" توصیف کره بود.

سازمان عفو بین‌الملل در ماه آوریل همان سال گزارشی انتقادآمیز از وضعیت زنان کارگر خارجی و مهاجر در قطر نیز منتشر کرده و از جزئیات خشونت، شکنجه و بردگی آنان پرده برداشته بود. این گزارش مفصل که با عنوان "ساعت‌های خوابم، تنها ساعت استراحت من است" منتشر گردید، حاکی از آن بود که زنان کارگر خارجی در قطر مجبورند تا ۱۰۰ ساعت در هفته کار کنند.

سازمان عفو بین‌الملل برای چندمین بار از فدراسیون جهانی فوتبال، فیفا را فراخوانده که از قطر بخواهد، اصلاحاتی موثر در راه بهبود وضعیت و شرایط کارگران خارجی به اجرا درآورد. فیفا نیز روز پنجشنبه (۲۱ مه / ۳۱ اردیبهشت) با انتشار بیانیه‌ای به گزارش انتقادآمیز عفو بین‌الملل واکنش نشان داده و وعده داد که تلاش‌های لازم را در این راستا به عمل آورد.

در این بیانیه‌ی از جمله آمده است: «فیفا به همراه اتحادیه‌های کارگرانی و سازمان‌های حقوق‌بشری تلاش خواهد کرد تا مقامات قطر را به لغو سیستم "کفاله" وا دارد. در نهایت باید در نظر داشت که تغییرات پیگر و موفق در سراسر این کشور تنها از طریق تلاش‌مشترک همه‌ی طرفین از جمله شرکت‌ها و دولت‌های خارجی امکان‌پذیر خواهد بود.»

درخور توجه آنکه ادامه انتقادها از وضعیت و شرایط بد کارگران خارجی نگرانی حامیان بزرگ مالی را که جام جهانی را مورد پشتیبانی قرار می‌دهند، برانگیخته است. شرکت کارت‌های اعتباری "ویزا" از فیفا خواسته که گامی‌های لازم را در راه بهبود شرایط و رفع نگرانی‌ها بردارد. شرکت کوکاکولا نیز فیفا را فراخواند که رسیدگی به انتقادها را جدی بگیرد.

کشور قطر برای آماده‌سازی و ساخت‌ ساختمان‌های لازم برای برگزاری جام‌جهانی ۲۰۲۲ دست‌کم یک میلیون کارگر خارجی وارد کشور کرده است.

درخور توجه آنکه سپ بلاتر، رئیس فیفا، در ماه مه سال ۲۰۱۴ در گفت‌وگو با یک شبکه رادیویی سوئیسی اذعان کرده بود که تصمیم فدراسیون جهانی فوتبال در انتخاب میزبانی قطر برای جام جهانی ۲۰۲۲ خطا بوده است. او در مورد دلایل این تصمیم اشتباه توضیحی نداده، اما اتهام دریافت رشوه برای انتخاب قطر را نیز با قطعیت رد کرده بود.

فیفا در سال ۲۰۱۰ در شرایطی به میزبانی قطر رای داد که آمریکا، کره جنوبی، ژاپن و استرالیا هم برای میزبانی جام جهانی فوتبال اعلام آمادگی کرده بودند. اعطای میزبانی به قطر موضوعی است که بحث‌های گوناگونی را به دنبال داشته؛ بحث‌هایی که همچنان ادامه دارند، از جمله در مورد گرم بودن هوای این کشور در فصل تابستان که به‌طور معمول زمان برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال است. تصویر: شادی امیر قطر از کسب میزبانی.

تشدید نگرانی‌ها سرانجام سبب شد که فیفا زمان برگزاری مسابقات جام جهانی ۲۰۲۲ را به فصل زمستان موکول کند.