نگاهی به "نوروز صیاد"، یکی از زیباترین جشن‌های جزیره قشم

این جشن روز مشخصی در تقویم خورشیدی ندارد. صیادان جزیره قشم این روز را بر اساس تقویم صیادی و همچنین تحولات دریا تعیین می‌کنند و عموما در واپسین روزهای تیرماه برگزار می‌شود. تقویم صیادان قشم منطبق بر تقویم خورشیدی ایران نیست و آغاز فصل‌هایش با فصل‌های تقویم کشور تفاوت دارد.

نخستین فصل سال "جوا" نام دارد و در نیمه دوم فروردین آغاز می‌شود. این فصل صد روز ادامه دارد و آنگاه در اواخر تیرماه‌، فصل گرما با جشن "نوروز صیاد" شروع می‌شود. فصلی که ۶۵ روز بیشتر ندارد. دو فصل بعدی سال نیز هر یک ۱۰۰ روزه هستند. بنابراین تقویم صیادان قشم سه فصل صد روزه و یک فصل ۶۵ روزه دارد.

در جشن "نوروز صیاد" نیز مانند جشن نوروز، مردم جزیره قشم لباس نو بر تن می‌کنند. زن‌های جزیره شیرینی مخصوصی به نام "رنگینک" می‌پزند که ترکیبی از حلوا و خرما است. در جشن نوروز صیاد همه اهالی منطقه در آب شنا می‌کنند. به باور آن‌ها شنا کردن در چنین روزی باعث دور شدن بیماری می‌شود. جوانان والدین و اهالی سالمند را به کنار آب می‌برند و بر سر و پیکر آن‌ها آب می‌پاشند.

در این روز به موازات شادی و رقص، مسابقاتی نیز برگزار می‌شود. از آن جمله است مسابقه قایقرانی، غواصی، طناب‌کشی و شنا. در این روز صیادان کار خود را تعطیل می‌کنند. در "نوروز صیاد" ماهی صید نمی‌شود و اهالی جزیره از خوردن ماهیان و آبزیان امتناع می‌ورزند. به باور آن‌ها این کار باعث افزایش ماهیان می‌شود. از این رو، "نوروز صیاد" را جشن آزادی ماهیان می‌نامند.

اجرای موسیقی محلی و رزیف‌خوانی نیز بخشی از مراسم جشن این روز است. جشن "نوروز صیاد" در واقع برخاسته از زندگی صیادان قشم است. با شروع فصل گرما و برگزاری این جشن، صید ماهی‌های "حور" و "کوسه" به پایان می‌رسد و صید ماهی "گرگور" آغاز می‌شود. صیادان در این ۶۵ روز با صید ماهی "گرگور" گذران زندگی می‌کنند. پس از پایان این فصل، ماهیگیری با قلاب شروع می‌شود و صیادان بیشتر به صید ماهی‌های مهاجر می‌پردازند.

صیادان جزیره قشم بر این باورند که همه چشمه‌ها در چنین روزی به دریا می‌پیوندند و از این‌رو شنا کردن در این روز را برای تندرستی خود و خانواده مفید می‌دانند. از دیگر مراسم این روز، رنگ‌آمیزی درهای چوبی خانه‌هاست. برای رنگ‌آمیزی درها و همچنین تنه درختان از گل سرخ رنگ جزیره استفاده می‌کنند.

در کنار صیادان، دامداران قشم نیز در مراسم "نوروز صیاد" شرکت می‌کنند. رسم بر این است که دامداران برای حفظ جان دام‌های خود دعایی به نام "دعای لوبن" می‌خوانند.

"دعای لوبن" را هم برای "پربرکت" شدن سفره‌ها می‌خوانند و هم برای حفظ جان خود و دام‌ها. اما دعای لوبن، دعایی نیست که هر کس قادر به خواندن آن باشد. موضوع بر سر تاثیرگذاری این دعاست. به باور صیادان و دامداران قشم، دعای لوبن تنها ۶ ساعت پس از تحویل سال، اثر دارد و پس از آن تاثیر خود را از دست می‌دهد.

دعای لوبن برای احشام خوانده می‌شود. رسم بر این است که برای هر دام باید این دعا را خواند و آنگاه نخ سبزرنگی را گره زد. به این ترتیب، تعداد گره‌های این نخ سبز رنگ با تعداد دام‌های یک نفر برابر است. دامدار باید این نخ سبز را در سوراخ دیواری مخفی کند. گشودن احتمالی یک یا چند گره از این ریسمان سبز رنگ به معنی به خطر افتادن جان آن دام‌هاست.

از آن گذشته، در هر روستا تنها سه نفر از حق خواندن دعای "لوبن" برخوردارند و اگر نفر چهارمی این دعا را بخواند، تاثیری نخواهد داشت. آموزش این دعا به فردی جوان‌تر به این معنی است که فرد پیشین می‌بایست از جمع دعاخوانان خارج شود تا جمع سه نفره صاحبان حق خواندن دعای "لوبن" مخدوش نشود.

جشن "نوروز صیاد" معمولا در روستای سلخ برگزار می‌شود. از این‌ رو، روستائیان دهات اطراف برای برگزاری این مراسم به سلخ می‌آیند. در مراسم جشن "نوروز صیاد" سال جاری، بیش از ۵۰۰۰ نفر شرکت داشتند.

جشن "نوروز صیاد" از همان ساعات اولیه صبح آغاز می‌شود و تا غروب خورشید ادامه دارد. رقابت‌های ورزشی معمولا بعدازظهر و پس از آنکه هوا اندکی خنک شد، صورت می‌گیرد.

روستابیان نخل‌ها و حیوانات را با ماده‌ای به نام گلک رنگ می‌کنند. گلک سرخ رنگ است. "نوروز صیاد" یکی از جشن‌های قدیمی مردم جزیره قشم است. گفته می‌شود که این جشن‌، تاریخی ۶۰۰ ساله دارد. به‌رغم این دیرینگی، توجه ناکافی به این جشن زیبا منجر به آن شده است که از اهمیت آن رفته رفته کاسته شود. در سال‌های اخیر تلاش‌های بسیاری از سوی مردم جزیره قشم برای حفظ مراسم سنتی صورت گرفته است.

به گزارش خبرنگار مهر: «آداب و سنن دیرینه و زیباى مردم جزیره قشم گشاده‌رو، شادى‌بخش زندگى آنهاست و قشمى‌ها چنان پایبند سنت‌هاى قدیمى و مراسم گوناگون خود هستند که براى پایدارى و ماندگارى آنها از هیچ همکارى و کوششى دریغ ندارند، جشن‌هاى بومى قشم تجلى روحیه سالم و شاد مردم است و انگیزه‌اى براى آوردن تبسم به لب‌ها و نشاط به چهره‌هاست.»