"تسلیم در برابر خدا" در آینه هنر

نمایشگاه اطاعت در موزه یهودیان شهر برلین موضوع‌اش داستان ابراهیم در کتاب مقدس سه دین ابراهیمی است. موزه یهودیان پایتخت آلمان یادبودی است از یهودیان کشته شده در جنگ جهانی دوم. ابراهیم به دستور خداوند حاضر می‌شود پسرش اسحاق را قربانی کند. زاسکیا بودکه و پیتر گریناوی دو طراح مسئول این نمایشگاه داستان کتاب مقدس را برای بیننده نمایشگاه ملموس کرده‌اند.

زاسکیا بودکه، هنرمند چندرسانه‌ای هلندی و پیتر گریناوی، کارگردان بریتانیایی، به عنوان مسئولان این نمایشگاه هستند. این دو درام کتاب مقدس را در باره اطاعت در ۱۵ سالن نمایشگاه با پروژه‌های سینمایی، اشیاء گرانبها، جلوه‌های صوتی و تاسیسات گسترده جذاب در معرض دید بینندگان قرار داده‌اند.

داستان قربانی شدن اسحاق به دست پدرش ابراهیم، هنرمندان بسیاری را در سراسر جهان و قرون مختلف تحت تاثیر قرار داده است. در موزه یهودیان شهر برلین بازسازی از اثر نقاشی بسیار مشهور میکل‌آنجلو مریسی دا کاراواجو، هنرمند ایتالیایی و چهره شاخص سبک باروک در این باره دیده می‌شود. میکل‌آنجلو مریسی دا کاراواجو بسیاری از موضوع‌های دینی را به تصویر کشیده است.

بینندگان در ابتدای ورود به نمایشگاه در راهرو با شخصیت‌های کتاب مقدس روبرو می‌شوند: ابراهیم، اسحاق، یک فرشته و شیطان که به سوی کوه موریا، که محل قربانی شدن اسحاق است، در حرکت‌اند. این صحنه‌ها بخشی از فیلمی هستند که به موضوع اصلی نمایشگاه می‌پردازد.

ابراهیم دو پسر داشت. او بنا بر عهدش با خداوند قرار بود اسحاق را قربانی کند. برای خانم زاسکیا بودکه، هنرمند هلندی چندان مهم نیست که کدام فرزند قربانی شود. او می‌گوید: «هر دوی آنها نماد کودکانی هستند که باید تحت حفاظت قرار گیرند و در جهانی به دور از جنگ زندگی کنند.» به همین جهت هم پروژه سینمایی "آیا تو اسحاق هستی / آیا تو اسماعیل هستی؟" بخش مرکزی نمایشگاه را به خود اختصاص داده است.

در نمایشگاه اطاعت در برلین آنچه ربانی است خوب است و با رنگ سفید درخشانی مشخص شده. در سالن "خدا و فرشته" رنگ سفید روشن تلالو خاصی یافته است. هنرمند مجسمه‌ساز معاصر کره‌ای اکسوآنگ چو با اثر فرشته خود در این نمایشگاه حاضر است. بال فرشته‌ای آسمانی که از دست‌های انسان ساخته شده است.

بینندگان نمایشگاه از سالن بهشت مستقیما وارد سالن جهنم می‌شوند. سالنی که فضایی تیره‌و‌تار دارد و شیطان سلطان آن است. در زیر پای شیطان سنگریزه‌های فراوانی دیده می‌شوند که یادآور مراسم "حج" هستند. مسلمانان در مراسم حج در مکه سه‌بار به طور نمادین شیطان را سنگسار می‌کنند.

هر سه دین ابراهیمی یهودیت، مسیحیت و اسلام هر یک دیدگاهی متفاوت نسبت به این داستان دارند. این داستان برای یهودیان یادآور شهدایی است که جان باختند تا از غسل تعمید مسیحی و شمشیر دوری کنند. آمادگی اسحاق برای فداکردن خود الگویی است برای یهودیان.

در انجیل مسیحیان و قرآن مسلمانان هیچ نشانی از واکنش هاجر و سارا، زنان ابراهیم، نسبت به فرمان قربانی کردن اسحاق از طرف خداوند دیده نمی‌شود. راه‌اندازی یک چشمه در نمایشگاه برلین و چکیدن آب، اشاره‌ای است به گریه این مادران و همچنین چشمه‌ای که در صحرا بوجود آمده تا هاجر و اسماعیل از تشنگی برهند.

داستان کتاب مقدس پایانی شیرین دارد. در انتها ابراهیم به جای قربانی کردن فرزندش قوچی را قربانی می کند. دامین هیرست، هنرمند بریتانیایی، این قوچ را با ابعادی بسیار بزرگ‌تر از حد طبیعی و پشت شیشه نشان می‌دهد. شاخ طلایی قوچ در تضادی زنده با پشم‌های او قرار گرفته است.

گوسفند قربانی شده نزد مسیحیان نماد عیسی مسیح است که بیگناه به صلیب کشیده و کشته شد. تماشاگران نمایشگاه برلین با ورود به سالنی که پوشیده از پوست گوسفند است، متوجه برنامه‌ای ویدئویی می‌شوند که در آن اثر هنری فرانسیسکو دی زورباران، نقاش فرانسوی قرن هفدهم میلادی موضوع ویدئو است. نمایشگاه "اطاعت" در موزه یهودیان برلین تا سیزدهم سپتامبر سال جاری ادامه خواهد داشت.