جنگ بر سر مذهب، قدرت و مالکیت

آتش جنگ سی‌ساله (۱۶۴۸ – ۱۶۱۸ در اروپای مرکزی – منطقه تحت فرمان "امپراتوری مقدس روم") بیشتر دامن مناطقی را می‌گرفت که در آنها هنوز چیزی برای خوردن و غارت‌کردن باقی مانده بود. دهقانان شکنجه می‌شدند تا بگویند مواد غذایی را کجا مخفی کرده‌اند. مزدوران سوئدی با "نوشیدنی سوئدی" وحشت می‌آفریدند. "نوشیدنی سوئدی" معجونی از ادرار، مدفوع و فاضلاب بود که با قیف به دهان قربانی سرازیر می‌شد.

گوستاو آدولف، پادشاه سوئد، در سال ۱۶۳۰ وارد جنگ شد تا پروتستانتیسم آلمانی را نجات داده و دامنه نفوذ خود در اروپا را گسترش دهد. او که خود به عنوان سردار در میدان جنگ حضور داشت، از پیروزی "امپراتوری مقدس روم" جلوگیری کرد. "امپراتوری مقدس روم" به منطقه تحت فرمانروایی امپراتور رومی-آلمانی بین سال‌های پایانی قرون وسطی تا سال ۱۸۰۶ اطلاق می‌شود.

۱۶ نوامبر ۱۶۳۲ یکی از بزرگ‌ترین نبردهای جنگ سی‌ساله درگرفت؛ نبردی میان سپاه پروتستان‌ها که اکثر جنگجویان آن را نیروهای گوستاو آدولف، پادشاه سوئد – در این تصویر در حال دعاکردن – و جنگجویان کاتولیکِ "امپراتوری مقدس روم" به فرماندهی آلبرشت فُن والنشتاین تشکیل می‌دادند. پادشاه سوئد در این نبرد کشته شد. این نبرد پیروزی نداشت.

کسانی هم بودند که سود می‌بردند: جنگ‌سالارانی که مزدور پیدا و اجیر می‌کردند، سپاه سازماندهی می‌کردند و از کُشت و کشتار تا حد ممکن درآمد کسب می‌کردند. موفق‌ترین این افراد آلبرشت فن والنشتاین، فرمانده سپاه "امپراتوری مقدس روم" بود. او یک سیستم خراج‌گزاری‌ تعیین کرده بود که در آن از دهقانان، کسبه و طبقه شهرنشین مواد غذایی و دستمزد سربازان مزدور اخذ می‌شد. شعار والنشتاین: جنگ هزینه جنگ را تأمین می‌کند.

در طول جنگ سی‌ساله اعدام و شکنجه جزیی از روزمرگی بود. ژاک کالو، هنرمندی که خود شاهد اتفاقات آن دوره بوده، قساوت جنگ را در طرح‌های خود ثبت کرده است. مردم در طرح‌های کالو قربانی جنایت هستند. عاملان جنایت هم سربازانی هستند که بدون محاکمه شکنجه و اعدام می‌شوند یا گدا و علیل در گوشه‌ای جان می‌دهند. مشهورترین اثر ژاک کالو "درخت اعدام" است (۳۳/ ۱۶۳۲).

سرانجام آنچه غیرممکن می‌نمود، به وقوع پیوست. پس از پنج سال مقدمه‌چینی در اُسنابروکِ پروتستان‌نشین و مونسترِ کاتولیک‌نشین (هر دو شهر در شمال غربی آلمان امروزی) طرف‌های درگیر در شهر مونستر پیمان صلح امضا کردند. پیمان‌های صلحی که به جنگ سی‌ساله پایان دادند، به "عهدنامه وستفالی" مشهورند؛ عهدنامه‌ای که می‌تواند الهام‌بخش راه حل اختلافات امروزی هم باشد.