روایت تصویری از جهانی با بیش از ۱۱۰ میلیون پناهجو

مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نشست روز چهارم دسامبر سال ۲۰۰۰ همزمان با پنجاهمین سالگرد تاسیس کمیساریای عالی پناهندگان در قطعنامه ۷۶/ ۵۵ روز ۲۰ ژوئن را روز جهانی پناهندگان نام‌گذاری کرد. طی ده سال گذشته شمار پناهجویان دوبرابر شده و از مرز یکصد میلیون نفر عبور کرده است.(عکس مربوط به تجمع مردم درسدن آلمان در اعتراض به قتل خالد ادریس از اریتره در سال ۲۰۱۵ است)

جنگ‌ها نقش اصلی در آواره شدن انسان‌ها ایفا می‌کنند. بیش از ۷۰ درصد پناهجویان جهان از کشورها و مناطقی می‌آیند که درگیر جنگ‌هایی شده‌اند که برخی از آنها ده‌ها سال است که جریان دارند. اوکراین، افغانستان، سوریه، اتیوپی، یمن، سودان جنوبی، میانمار و ونزوئلا نمونه‌هایی از این مناطق هستند. (عکس یک زن اوکراینی مقابل خانه ویران‌شده‌اش در لیچانسک، ۱۶ ژوئن ۲۰۲۲)

جنگ‌ها عامل اصلی آواره شدن انسان‌ها هستند که در وهله نخست بخش وسیعی از آنها در کشور خود به مناطق "امن" پناه می‌برند. نزدیک به ۵۰ میلیون نفر در کشورهای اوکراین (عکس)، سوریه، عراق و کلمبیا براثر جنگ در کشور خود آواره شده‌اند.

میلیون‌ها نفر دیگر نیز مجبور شده‌اند به خاطر جنگ به کشورهای همسایه و یا حتی دورتر پناه ببرند. بر اساس تخمین سازمان ملل متحد نزدیک به ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در جنگ داخلی سوریه به کشورهای دیگر همچون ترکیه، لبنان، اردن، آلمان، عربستان، امارات، عراق، کویت، کانادا و غیره پناهنده شده‌اند. (عکس از اردوگاه پناهندگان در ترکیه)

آنانی که جنگ را در پشت سر گذاشته‌ و گریخته‌اند، در جستجوی مکانی امن برای زندگی خود و کودکانشان با خطرات گوناگونی مواجه می‌شوند. تصویر "آلان کردی" پسر بچه کرد سوری که در سال ۲۰۱۵ در دریای مدیترانه غرق شد جهان را شوکه کرد. او یکی از آواره‌های جنگ داخلی سوریه بود که جسدش را آب‌ دریا به ساحل بودروم در ترکیه آورد.

از جنگ اعراب و اسرائیل و آواره شدن فلسطینیان در کشورهای همسایه لبنان و اردن ده‌ها سال می‌گذرد. پناهجویانی که کودکانشان در اردوگاه‌های پناهجویی متولد شدند و رشد یافتند. همین شرایط، حال بر کودکان روهینگیایی (عکس) که از میانمار رانده شده و در بنگلادش زندگی می‌کنند و نیز کودکان سوری که در اردوگاه‌های ترکیه متولد شده‌اند حاکم است.

یکی دیگر از عوامل مهم پناهجویی "نقض حقوق بشر" است. به گزارش سازمان ملل متحد بیش از ۹۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان در جوامع خود مورد تبعیض و تعقیب قرار می‌گیرند زیرا وابسته به یک اقلیت قومی، مذهبی یا گرایش جنسی خاص هستند.

ماده ۱۴ اعلامیه جهانی حقوق بشر می‌گوید: «هرکس حق دارد برای جلوگیری از تعقیب، آزار و شکنجه از گرفتن حق پناهندگی در سایر کشورها برخوردار شود.» کنوانسیون ۱۹۵۱ ملل متحد دربارهٔ وضعیت پناهندگان و پروتکل ۱۹۶۷ مربوط به پناهندگی سیاسی است. براساس این توافقنامه پناهنده فردی است که در خارج از قلمرو کشورش به دلیل ترس از آزار و اذیت تحت محافظت قرار می‌گیرد.

زندگی در فقر، بیکاری و نبود چشم‌اندازی برای بهبود اوضاع میلیون‌ها نفر را وادار به مهاجرت از راه‌های غیر قانونی به دیگر نقاط جهان همچون اروپا، آمریکای شمالی و استرالیا کرده است. گرچه این افراد براساس کنوانسیون‌های بین‌المللی جزو پناهندگان محسوب نمی‌شوند، اما این هم بخش دیگری از مقوله پناهجویی در جهان است.(عکس از قایق واژگون شده مهاجران در دریای مدیترانه)

مرزهای زمینی آمریکا و مکزیک هر روز شاهد حرکت کاروان‌های مهاجرین است که از سایر کشورهای آمریکای لاتین پای پیاده راه افتاده و قصد ورود به آمریکا را دارند. (عکس پناهجویان در حال عبور از مرز میان مکزیک و آمریکا)

جوانانی که به قصد یافتن کار و آیند‌ه‌ای بهتر صدها و گاه هزاران کیلومتر را طی کرده‌اند تا خود را به آمریکا برسانند با پلیس، دیوار، سیم خاردار و مرزهای بسته روبرو می‌شوند. (عکس مرز میان مکزیک و آمریکا)

با افزایش شمار پناهجویان و مهاجرینی که به طور غیرقانونی وارد کشورهای مقصد می‌شوند، این کشورها سخت‌گیری‌ها و تمهیداتی را اعمال کردند. از جمله در استرالیا پناهجویان را به جزایر دورافتاده و کمپ‌های بسته می‌فرستند که این سیاست با اعتراضات فراوانی روبرو شده است. (عکس از جزیره مانوس که از سال ۲۰۱۲ به محل نگهداری پناهندگان تبدیل شده است)

با سخت‌تر شدن قوانین پناهندگی بر شمار افرادی که تقاضای آنها رد می‌شود نیز افزوده شده است. در برخی از کشورها اقامت این افراد "تحمل" می‌شود. برخی دیگر از کشورها اقدام به اخراج پناهجویان می‌کنند. در آخرین مورد تلاش بریتانیا برای فرستادن پناهجویان با هواپیما به کشور آفریقایی رواندا در آخرین لحظات توسط دادگاه حقوق بشر اروپا متوقف شد.

سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که شمار فاجعه‌های طبیعی ناشی از تغییرات اقلیمی از ۱۶۵ مورد به ۳۲۹ مورد در سال افزایش یافته است. سیل، رانش زمین، خشکسالی و کمبود مواد غذایی میلیون‌ها نفر را مجبور به ترک مناطق مسکونی و پناه بردن به دیگر مناطق کرده است. (عکس پناهجوی سومالیایی در کمپ پناهجویان در داداب، کنیا)