مورچه‌ها؛ حشراتی "اجتماعی‌تر" از آنچه تاکنون فکر می‌کردیم

مورچه‌های یورشگر از زیرخانواده‌ی ‌مورچه‌‌های کمرباریک هستند. غذای اصلی این مورچه‌ها، موریانه است. آنها دو تا ۴ بار در روز در گروه‌هایی چندصدتایی به دنبال شکار طعمه می‌روند. البته این شکار گروهی پیامدهایی تلخ هم به دنبال دارد که از آنها راه فراری نیست.

مورچه‌های یورشگر به موریانه‌ها حمله می‌کنند و موریانه‌های کارگر را می‌کشند. آنها سپس طعمه‌هاشان را کشیده و به سمت لانه‌هاشان می‌برند. در این بین موریانه‌های سرباز سر و کله‌شان پیدا می‌شود و سعی می‌کنند در جنگی تن‌به‌تن با استفاده از آرواره‌های پرقدرت مهاجمان را از پای در آورند. تقریبا بین ۵۰ تا ۱۰۰ مورچه طی این جنگ زخمی می‌شوند. موریانه‌های سرباز اغلب پای مورچه‌ها را گاز گرفته می‌کَنَند.

وقتی مورچه یورشگر زخمی می‌شود، موادی شیمیایی از خود دفع می‌‌کند. ترشح این مواد در اصل پیامی برای مورچه‌های دیگر است تا این یار زخمی خود را به لانه بازگردانند. گروهی از پژوهشگران دانشگاه وورتسبورگ آلمان در تحقیقی که برای نخستین بار انجام می‌شود، در این شیوه رفتار نجات مورچه‌ها کنکاش کرده‌اند.

مورچه‌ها در گروه‌هایی چندهزارتایی یا حتی چندمیلیونی زندگی می‌کنند. با در نظر گرفتن همین نکته نیز نحوه رفتار مورچه‌ها برای نجات مورچه‌های دیگر برای پژوهشگران غافلگیرکننده بود. این برای نخستین بار است که چنین رفتاری در بی‌مهرگان مشاهده ‌شده است. تا پیش از این پژوهشگران گمان می‌بردند که در جوامع بزرگ مورچه‌ها نجات یک مورچه اهمیتی ندارد و آنها یاران زخمی خود را رها می‌کنند.

یک مورچه شاید از نظر جثه بسیار ریز باشد، اما وقتی همین جثه‌های ریز روی هم سوار شوند،توده‌ای عظیم تشکیل می‌دهند. در سال ۲۰۱۱ پژوهشگران برای نخستین بار مشاهده کردند، مورچه‌های آتشین (Fire ants) پس از آنکه حس ‌می‌کنند سطح آب در حال بالا آمدن است، دور هم جمع شده و به این ترتیب روی آب سطحی شناور (نظیر یک قایق) می‌سازند.

مورچه‌ها با اینکه جثه کوچکی دارند، اما می‌توانند اجسامی ده برابر سنگین‌تر از وزن خود را حمل کنند. برخی گونه‌ها نظیر این مورچه مشهور به "مورچه چوب قرمز" حتی قادر است اجسامی ۳۰ تا ۵۰ برابر سنگین‌تر از وزن خود را جابه‌جا کند.

مورچه‌ها حتی شَته‌ها را به عنوان حیوانات خانگی خود نگه می‌دارند. آنها از مدفوع شیرین شته‌ها تغذیه می‌کنند و در عوض در مقابل حمله دشمنان از آنان دفاع می‌کنند. با این حال برخی دانشمندان می‌گویند که این رفتار نه گونه‌ای از همزیستی، بلکه بیشتر شبیه برده‌داری است زیرا مورچه‌ها با استفاده از زور، گله شپش‌ها را در کنار هم نگاه می‌دارند.

آگاهی از توانایی‌های مورچه‌ها حیرت‌انگیز است. این حشرات اجتماعی دستمایه کارهای پژوهشی بسیاری بوده‌اند. در سراسر جهان حدود ۱۶ هزار گونه مختلف از مورچه‌ها زندگی می‌کنند که هر گونه نیز متفاوت است و به این ترتیب هنوز نکته‌های بسیاری در مورد زندگی آنان وجود دارد که برای بشر ناشناخته مانده است.