Bir yılın anatomisi: Türkiye'de 2017

Türkiye 2017'ye yılbaşı gecesi İstanbul'daki gece kulübü Reina'da düzenlenen terör saldırısıyla girdi. 39 kişinin ölümüyle sonuçlanan saldırıyı terör örgütü IŞİD üstlendi. 4 gün sonra, 5 Ocak tarihinde de İzmir Adliyesi önünde bombalı araçla saldırı düzenlendi. Saldırıyı TAK üstlenirken, saldırıda bir polis ve bir adliye çalışanı hayatını kaybetti.

Türk-Alman gazeteci Deniz Yücel Redhack soruşturması kapsamında 27 Şubat tarihinde tutuklandı. "Terör propagandası yapmak" ve "halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek"le suçlanan Yücel, 2017 sonu itibariyle halen cezaevinde ve hakkında bir iddianame yok.

Referandum kampanyası kapsamında Hollanda'da bir programa katılmak isteyen Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Betül Sayan Kaya'nın ülkeye girişine izin verilmedi. Tepki için Rotterdam Konsolosluğu önünde toplanan Türk göstericilere polisin müdahale etmesi iki ülke arasındaki diplomatik krizi tırmandırdı. Türk hükümeti Hollanda hükümetini "faşistlikle" suçladı ve Hollanda'ya çifte nota verdi.

16 Nisan'da düzenlenen anayasa değişikliği referandumunda "evet" oyları "hayır" oyları önünde küçük bir oranla galip geldi. Yüksek Seçim Kurulu'nun oylar henüz sayılırken mühürsüz oy pusulalarının da sayıma dahil edileceğini duyurması referandumu tartışmalı hale getirdi. CHP'nin Danıştay ve AİHM'ye yaptığı usulsüzlük itirazları reddedildi.

Dünyanın en büyük internet ansiklopedisi Wikipedia'ya erişim 29 Nisan'da mahkeme kararıyla engellendi. Twitter üzerinden konuyla ilgili bir açıklama yapan Wikipedia kurucusu Jimmy Wales, Türk halkına "Her zaman yanınızda olacağım" dedi.

16 Nisan'daki referandumda kabul edilen anayasa değişikliğinin partili cumhurbaşkanlığını mümkün kılmasıyla Recep Tayyip Erdoğan AKP'ye yeniden katıldı ve partinin 3. Olağanüstü Büyük Kongresi'nde 1370 imzayla genel başkanlık seçimine tek aday olarak girdi. 1414 oyla yeniden genel başkanlığa seçilen Erdoğan, yaptığı konuşmada "Yeni dönemde daha büyük işler başaracağız" dedi.

Çıkarılan KHK sonucu işlerini kaybetmelerinin ardından başladıkları açlık grevini 9 Mart tarihinden beri sürdüren eğitimciler Nuriye Gülmen ve Semih Özakça, grevlerinin 76'ncı gününde tutuklandı. 1 Aralık'ta Gülmen adli kontrol şartıyla tahliye edilirken, Semih Özakça ise tüm suçlamalardan beraat etti. Eğitmenlerin açlık grevi 2017 sonu itibariyle sürüyor.

2017 Türkiye-Almanya ilişkileri açısından tam bir kriz yılı oldu. Alman federal hükümeti Ankara'yla yaşanan gerilim sonucunda, Türkiye'deki İncirlik Üssü'nde bulunan Alman askerlerinin çekilmesini 7 Haziran'da onayladı. Eylül sonu itibariyle son Alman askerleri de İncirlik'ten çekildi. Türkiye’den ayrılan Alman askerleri, Ürdün'deki Muvaffak Salti Hava Üssü'ne taşındı.

CHP milletvekili ve gazeteci Enis Berberoğlu'nun tutuklanmasının ardından CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu Ankara'dan İstanbul'a kadar süren "adalet yürüyüşü"ne başladı. HDP'lilerin de yer yer destek verdiği yürüyüş 25 gün sürdü ve 9 Temmuz'da İstanbul Maltepe'de düzenlenen mitingle sona erdi. Yürüyüşün ardından CHP, Ağustos ayında dört günlük bir "adalet kurultayı" düzenledi.

Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanı Alparslan Durmuş, "tartışmalı" ve "anlaşılmasının zor olması" gerekçesiyle 2017-2018 eğitim döneminde bazı sınıfların müfredatında Evrim Teorisi'nin yer almayacağını açıkladı. Karara tepki veren birçok eğitimci değişikliği "laik ve bilimsel eğitime darbe" olarak niteledi.

Temmuz ayı başında Büyükada'da gözaltına alınan ve altısı 18 Temmuz'da tutuklanan 10 insan hakları aktivistinin aralarında Uluslararası Af Örgütü Türkiye Direktörü İdil Eser ve Alman insan hakları eğitmeni Peter Steudtner de vardı. Steudtner ve Eser, diğer 6 sanıkla birlikte 26 Ekim'de tahliye edildi. Steudtner tahliye edilmesinin ardından Almanya'ya döndü.

Cumhuriyet gazetesinin yazar, muhabir, çizer ve avukatlarının da aralarında bulunduğu 19 kişinin yargılanmasına 24 Temmuz'da başlandı. 28 Temmuz'da yedi sanığın, 25 Eylül'de de Kadri Gürsel'in tahliyesine karar verildi. Ahmet Şık, Murat Sabuncu, Akın Atalay ve Emre İper'in tutukluluklarının devam ettiği dava 2017 Aralık itibariyle hala sürüyor.

Türkiye'yi sarsan en önemli olaylardan olan 15 Temmuz darbe girişiminin etkileri 2017 yılında da sürdü. 1 Ağustos tarihinde Akıncı Üssü davası kapsamında 7'si firari 486 sanığın yargılanmasına başlandı. Geçtiğimiz yılda yeni KHK'ların yayınlanmasına ve bununla ilgili ihraçlara da devam edilirken, OHAL Ekim ayında beşinci kez üç aylığına uzatıldı.

ABD, Türkiye'deki elçilik çalışanı Metin Topuz'un tutuklanmasının ardından, personelinin güvenliğini gerekçe göstererek Türkiye'den yapılan vize başvurularını askıya aldı. Müteakip aylarda ikili ilişkilerde yumuşama yaşansa da, Trump'ın Aralık'taki Kudüs kararının ardından Erdoğan, ABD Başkanı'nı hedef alan sert açıklamalarını sürdürdü.

Hükümet, müftülere nikah kıyma yetkisi getiren bir yasa tasarısı hazırladı. Tasarıya karşı ülke çapında protestolar düzenlendi. Kadınların başını çektiği toplumsal muhalefete rağmen tasarı 19 Ekim'de TBMM'den geçerek yasalaştı.

1996-1997 yıllarında İçişleri Bakanı görevini sürdüren ve 2016 sonlarında üyesi olduğu MHP'den ihraç edilen Meral Akşener, siyasete yeni kurduğu partiyle devam dedi. İYİ Parti adını taşıyan yeni siyasi harekete eski MHP'lilerden Koray Aydın, Yusuf Halaçoğlu ve Ümit Özdağ'ın yanı sıra CHP'den istifa eden Aytun Çıray da katıldı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın istifa çağrısını "Emir demiri keser" sözüyle yorumlayan Melih Gökçek, 23 yıl boyunca sürdürdüğü Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı görevini bıraktı. Gökçek'ten kısa bir süre önce de Kadir Topbaş İstanbul'daki görevinden ayrıldı. Erdoğan, belediye başkanlarının istifasını istemesine AKP'deki "metal yorgunluğu ve yenilenme ihtiyacını" gerekçe gösterdi.

Norveç'teki NATO tatbikatında Mustafa Kemal Atatürk ve Erdoğan'ın "düşman" hedefler arasında gösterilmesi krize neden oldu. Türkiye askerlerini tatbikattan çekti, olayın ardından NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg Erdoğan'dan bizzat özür diledi.

2017 de Türkiye'de LGBTİ toplumunu hedef alan çeşitli yasaklara sahne oldu. 25 Haziran'da İstanbul'da düzenlenmesi planlanan Onur Yürüyüşü'ne izin verilmedi, yürüyüşe katılanlara polis biber gazıyla müdahale etti, 19 Kasım'da Ankara'daki tüm LGBTİ etkinlikleri yasaklandı ve yine Kasım ayında Beyoğlu Kaymakamlığı LGBTİ film gösterimini engelledi.

2017, Türkiye ekonomisi açısından negatif rekorların yaşandığı bir yıl oldu. Türkiye'de yıllık enflasyon yüzde 12,98 ile son 14 yılda kaydedilen en yüksek seviyeye ulaştı. Amerikan doları TL karşısında 22 Kasım'da 3,98 seviyesini. Euro da 4,68 lira ile rekor kırdı.

İran'a ambargoyu delme suçlamasıyla ABD'de yargılanan işadamı Rıza Sarraf, suçlarını kabul edip itirafçı oldu ve 29 Kasım'da tanık koltuğuna oturdu. Sarraf, ambargoyu delmek için kurdukları düzenin başında olan eski Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan'a 45-50 milyon dolar rüşvet ödediğini söyledi. Ayrıca İran'a yapılan para transferlerini Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın onayladığını da ifade etti.

21 Şubat'ta HDP Eş Genel Başkanı Figen Yüksekdağ'ın milletvekilliği düşürüldü. Partinin 2016'nın Ekim ayında tutuklanan ve bir yıl boyunca hakim karşısına çıkmayan diğer Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş'ın yargılanmasına 7 Aralık'ta başlandı. Temmuz ayında TBMM'de yapılan Genel Kurul oylamasında da HDP'li Tuğba Hezer Öztürk ve Faysal Sarıyıldız vekilliklerini kaybetti.

Kabul edilen yeni bir KHK'ya göre 15 Temmuz darbe girişimi ve devamı niteliğindeki olayların bastırılmasına yardım eden siviller yargıdan muaf tutulacak. Hükümet bunun sadece darbe gecesi ve sabahında yaşanan olayları kapsadığını savunsa da, ilgili maddede bu açıkça belirtilmediği için, KHK'nın sivil milislere zemin hazırlayabileceği eleştirisi yapılıyor.